“Ik sta iedere keer weer verbaasd over de gelatenheid waarmee in onze ogen de meest krankzinnige, nutteloze en onlogische barrières worden geaccepteerd,” dat zegt Edwin Roodenburg over Brazilië.
Maar ook zegt hij: “Het is het allerleukste en nuttigste dat ik ooit heb gedaan.”
Vlakbij het beroemde strand van Copacabana in Rio de Janeiro is hij in 2011 gestart met Instituto Estrela da Favela. Een school voor basaal onderwijs aan kinderen van 4 tot 14 jaar uit de favela’s, gecombineerd met sport. Een kleinschalig, dapper en kwetsbaar initiatief dat steun verdient.
De huidige protesten in Brazilië richten zich tegen corruptie en geldverspilling (aan oa. voetbalstadions), maar riepen de regering ook op om te zorgen voor betere gezondheidszorg en onderwijs. Aan dat betere onderwijs wil ook Edwin Roodenburg bijdragen. Ook al is dat dus bijzonder lastig: “Het is het allerleukste en nuttigste dat ik ooit heb gedaan.”
Dat zegt hij in een interview dat in zijn geheel is te lezen op mijn blog. Ik ken Edwin Roodenburg als tennisleraar bij mijn vereniging. Het tennis bracht hem in 2005 opnieuw naar Brazilië, waar hij al vaker was geweest. Momenteel zitten er ruim 50 leerlingen op het Instituto Estrela da Favela.
Uit het interview
Wat bewoog je om een eigen school te beginnen?
“Toen ik een beetje beter Portugees begon te verstaan en te spreken , met name het slang van de favela, kwam ik er achter dat het kennisniveau van al die kinderen die toch echt naar school gingen bijna nul was. Ze kunnen – 11, 12 jaar oud – niet zeggen hoeveel 3×3 is, kunnen nauwelijks lezen en schrijven, laat staan een werkwoord vervoegen. Ze weten trouwens niet wat een werkwoord is.”
Kun je een beetje schetsen hoe dat (lager-middelbaar-hoger) onderwijs in elkaar steekt?
“De openbare lagere school duurt 7 jaar en de kinderen beginnen op hun zesde. Op school wordt hoofdzakelijk overgeschreven, verder stelt het niet veel voor. De Braziliaanse schoolboeken zijn ook totaal niet afgestemd op de belevingswereld van een kind, laat staan op een kind dat in de favela woont.”
“Er is daarnaast een enorm verschil tussen de privéscholen voor de rijken, waar de beste leraren werken en de gratis openbare scholen, waar onze kinderen op zitten. Daar werken onbetaalde leraren met grote klassen. Er is ochtend- en een middaggroep en de leraar is er voor beide groepen.”
“Bij de jaarlijkse schoolbeoordeling (IDEB) haalt Rio de Janeiro als geheel een 3,4 op een schaal van 10. Er zijn scholen met een 2. Dat klopt wel met onze bevindingen, want het kennisniveau is onbegrijpelijk laag, zelfs van de besten. Meer dan 30% van de kinderen loopt twee of meer jaar achter op de klas waar hij of zij gezien zijn leeftijd in zou horen te zitten.”
“Leraren zijn voor 27% niet aanwezig, zonder dat iemand zich daar druk over lijkt te maken. Kinderen komen eigenlijk alleen voor een basisbeurs die de ouders krijgen als ze de kinderen naar school sturen en voor de warme lunch: een prakje van rijst, bonen dat in iets vets drijft.”
De middelbare school duurt drie jaar en weinig favela-kinderen gaan daar naar toe. Het hoger onderwijs laat Roodenburg in deze context maar onbesproken.
Braziliaanse opstand
Hoe kijk jij aan tegen die protesten?
“De huidige oproer komt voort uit een combinatie van grenzen die zijn overschreden. De straffeloze corruptie van de politici, politie en zakenlieden, het slechte onderwijs en ook nog een waardeloos gezondheidssysteem en dito openbaar vervoer. De krankzinnige kosten voor de stadions en infrastructuur voor de Confederations Cup, de WK voetbal en de Olympische Spelen die volop in corrupte zakken verdwijnen, die hebben de lont in het kruitvat gestoken.”
“Er worden 12 stadions gebouwd, in plaats van de gebruikelijke 8 voor een WK. 50% Meer kans om je zakken te vullen voor allerlei corrupte figuren. Er wordt zelfs een stadion gebouwd in een stad die geen profclub heeft, dus dat komt leeg te staan na de WK.”
“Er moet iets veranderen aan het politieke systeem, waarin politici gunsten mogen verlenen in ruil voor stemmen. De politici die het systeem zouden moeten veranderen, zijn zelf zo rot als een mispel. Een belofte is hier snel gedaan (zoals dat geld voor onderwijs uit olie-inkomsten) maar wordt zelden nagekomen. Niemand maakt zich daar druk over. De mensen uit de favelas zijn zo gewend om gepiepeld en bestolen te worden dat ze zich nog nauwelijks aansluiten bij de protesten.”
De toekomst van de school
Wat is in jouw ogen het belangrijkste probleem dat opgelost zou moeten worden om van de school een succes te maken?
“Ik ben in de gezegende omstandigheid dat ik een schooltje heb op een A1 locatie, met twee gedreven en goudeerlijke schooljuffen, een psychologe en leuke vrijwilligers. Het enige dat ik nodig heb om de school succesvol te laten zijn, is voldoende geld om de Braziliaanse juffen het salaris te kunnen betalen waar ze gezien de tabellen van het Ministerie van Onderwijs recht op hebben. Ze krijgen nu noodgedwongen slechts een onkostenvergoeding die ik uit eigen zak betaal met behulp van vrienden en een paar familiefondsen.”
“Totdat we subsidie krijgen krijgen van de Braziliaanse overheid, moeten we het hoofd boven water zien te houden. Dat kan nog twee jaar duren. We hebben eigenlijk nog één of twee juffen nodig om de kinderen maximale persoonlijke aandacht te kunnen geven, die ze zo hard nodig hebben.”
Wie een bijdrage wil leveren of iemand kent die zou willen helpen, kijk op de website voor de Stichting Vrienden van Estrela da Favela.