Auteursrechten, naburige rechten, het Verdrag van Rome, autoplay, verspreidingsgebied, synchronisatie- en kopierechten. In de wereld van het creatieve werk klinkt dat niet erg… ehh… creatief. Maar het hoort er wel bij, deze taaie kost.
Componist en sound designer Wouter Siteur was er helemaal klaar mee en zette een unieke stap. Hij zegde zijn lidmaatschap van de Buma/Stemra op en beheert nu zijn eigen werk.
Voor zover hij weet, is hij de eerste in Nederland die deze stap heeft gezet. Dat vertelde Siteur tijdens zijn presentatie onlangs bij Freelance Fridays, een maandelijkse netwerkborrel die wordt voorafgegaan door een paar presentaties. Hoewel hij toch goed in de muziekrechten thuis is, moest hij voor zijn verhaal de boel wel weer even opfrissen, bekende hij.
Het gedoe met rechtenkwesties
Siteur is zijn leven lang al met muziek bezig is en bespeelt meerdere instrumenten. Na een carrière in de techniek (software en ict projecten) is Siteur in 2005 als componist en sound designer voor zichzelf begonnen. Muziek en geluid maken bij films, video en games, dat wil hij doen. En niet bezig zijn met rechtenkwesties en cue sheets (nodig ter verantwoording muziekgebruik).
Muziek en geluid bij beeld zorgen toch voor 50% van de (audiovisuele!) ervaring, dus is het van belang voor film- en videomakers, maar ook voor opdrachtgevers. Bedenk maar hoe effectief een horrorfilm nog is zonder geluid!
Bovendien leverde het lidmaatschap hem ook niet zoveel op, omdat hij vaak voor bedrijfsvideo’s en games componeert met een relatief klein of niet openbaar bereik (huiselijke kring) hebben. Buma/Stemra, stelde hij, is eigenlijk pas interessant als je werk op radio en televisie is te horen. Dan gaat de meter wel lopen.
Rechtenvrij
Dus bedacht hij dat het werken via een zogenaamd ‘rechtenvrij’-model een oplossing zou kunnen bieden. Rechtenvrij bestaat niet echt, maar je kan wel afspraken maken over medium, verspreidingsgebied en het gebruik van je werk (in-company, in-store, dvd, internet, bioscoop, licentietermijn e.a.). Daar wordt je dan voor betaald. Vaste prijs, helder voor beide partijen.
En dan wordt het een merkwaardig verhaal, want dat kan alleen als je géén lid bent van een rechtenorganisatie als Buma/Stemra. Op beide manieren werken, is niet toegestaan. En Buma/Stemra is niet de enige rechtenorganisatie waar je mee te maken hebt. Meerdere aanwezigen van de avond kenden bijvoorbeeld ook de jaarlijkse brief van Sena, de organisatie die in Nederland de naburige rechten beheert. Dat betekent: je moet betalen als je de radio aan hebt in een bedrijfsruimte.
Soms hoeft dat niet. Bijvoorbeeld wanneer het land van productie het Verdrag van Rome niet heeft ondertekend (China en de VS), of wanneer de video op internet niet op autoplay staat, of als het om opdrachtmuziek gaat. Dat laatste was een dikke tip van Siteur, dat moge duidelijk zijn.
Auteursrechtelijke en naburige rechthebbenden
Hoe zit het nou met die verschillende rechten? Deze dia van Siteur geeft een overzicht voor de twee soorten rechthebbenden:
Niet van deze tijd
Maar als er één ding al s een paal boven water staat, is het dit: de modellen die deze rechtenorganisaties hanteren, zijn nauwelijks geschikt voor het tijdperk van internet. Met het concept van ‘gratis’ (sic) of iets als Creative Commons kunnen ze maar moeilijk mee omgaan.
Terwijl het delen van audio en video op websites en sociale netweken is aan de orde van de dag. Moet iemand die een video van zijn favoriete artiest op zijn website of blog zet, hierop worden afgerekend?
En dan hebben we het nog niet eens op de bewerkingen van dat materiaal, die gezien de populariteit door velen worden gewaardeeerd. De audio- en video fucks en mash-ups gaan de hele wereld over.
En de Buma/Stemra hobbelt achter de feiten aan, maar zegt de belangen van zijn leden te dienen. Intussen liggen de salarissen van de directie wel flink boven de Balkenende-norm (in 2010 werd er €13 miljoen verdiend). En heeft componist Wouter Siteur het muzikale heft in eigen hand genomen.
Nieuwe website
Binnenkort gaat een nieuwe website van Siteur de lucht in, namelijk Royalty Free Composer.com, nu nog te vinden onder de naam Royalty Free Music Library. Daar kun je zogeheten stock music vinden, een bibliotheek vol muziek en geluid dat hij eerder maakte. Daar gaat hij bijvoorbeeld opdrachtmuziek aan toevoegen, wanneer de jaarlijkse licentie van een gebruiker verloopt. De muziek mag dan gewoon gebruikt blijven, maar de exclusiviteit vervalt.
Daarnaast heeft Siteur ook een leuk concept als Instant Composing, waarmee hij in samenspraak met een opdrachtgever in een uur een gratis demo maakt voor een muziek- en geluidsontwerp voor een video.
Meer over muziekrechten bij Wouter Siteur
Over internetrecht, technologie en intellectueel eigendom kun je ook enorm veel vinden op de website van ict-jurist Arnoud Engelfriet
koos kalkman zegt
Er zijn meer initiatieven die gebaseerd zijn op het idee dat het tijd is voor verandering. VillaMusicRights (VMR) is er één van. Wij denken dat de structuur achter het auteursrecht te ingewikkeld is. Collectieve beheersorganisaties, muziekuitgevers, platenmaatschappijen, allemaal willen ze iets van creatieve personen. Internet is een veelbelovende omgeving voor individueel beheer van rechten en de levering van rechten op verzoek aan gebruikers. In die omstandigheden hebben de auteurs volledige controle over hun rechten. En ging het daar eigenlijk niet om? Creatieve personen belonen?
Wouter Siteur zegt
@Bart: mooi artikel!
@Koos Ik juich alle initiatieven zoals die van VMR van harte toe. Als de componist zelf maar zeggenschap heeft over wie wat mag doen met zijn muziek. En er een redelijke vergoeding voor krijgt.
Gezien de vele positieve reacties die ik krijg op mijn initiatief denk ik ook dat de tijd er rijp voor is.